Bij de afwikkeling van erfenissen speelt waardebepaling een grote rol.
De afwikkeling begint met het inventariseren van de nalatenschap voor het opmaken van de boedelbeschrijving. De nalatenschap bestaat uit alles wat de overledene heeft nagelaten: bezittingen en schulden. De waarde van de nalatenschap is kortgezegd de waarde van de bezittingen minus de schulden op het moment van overlijden.
Soms moeten tijdens de afwikkeling goederen worden verkocht om de schulden van de nalatenschap te betalen.
Wanneer de waarde van de nalatenschap negatief is en na verkoop van de goederen er nog steeds schulden (zullen) zijn, dan is het van belang dat de nalatenschap beneficiair wordt aanvaard door de erfgenamen. Hiermee wordt voorkomen dat de erfgenamen met hun eigen vermogen moeten opdraaien voor de schulden van de overledene.
Wanneer de waarde positief is en de nalatenschap is afgewikkeld, dan kunnen de overgebleven goederen worden verdeeld. Bij de verdeling is de waarde van goederen per datum van overlijden niet relevant. Als een overgebleven goed wordt verkocht dan delen de erven samen in de verkoopopbrengst. Als een goed aan een van de erfgenamen wordt toebedeeld, dan dient die erfgenaam de andere erfgenamen uit te kopen tegen de marktwaarde van dat goed op dat moment. Als een huis dus na het overlijden in waarde is gestegen, dan telt die waardestijging mee en moet er dus meer worden betaald aan de andere erven. Hoe de erfgenamen de waarde vaststellen is in beginsel aan henzelf. Doorgaans wordt de waarde vastgesteld met een taxatie. Soms staat in het testament hoe de waarde moet worden bepaald.
Voor de vaststelling van de legitieme portie is alleen de marktwaarde van de goederen per datum van overlijden relevant. Waardestijgingen en waardedalingen die hebben plaatsgevonden in de periode na het overlijden zijn dus niet relevant en hebben geen invloed op de hoogte van de legitieme portie.
Voor de erfbelasting is de waarde van de goederen per datum overlijden relevant. Voor de woning wordt echter niet uitgegaan van de marktwaarde maar van de WOZ-waarde van de woning. De gemeente stelt deze waarde jaarlijks vast. Dit kan er voor zorgen dat de fiscale waarde van de nalatenschap een andere is dan is berekend op basis van de boedelbeschrijving.
Goederen, zowel met als zonder financiële waarde, kunnen een emotionele waarde hebben. Dan kan worden geacht aan een fotoalbum of lijfgoederen zoals een bril. Deze goederen kunnen een juridische strijd opleveren bij de verdeling als meer erfgenamen interesse in deze goederen hebben. Het is dan van belang om goed de juridische kosten en de waarde van de goederen goed tegen elkaar af te wegen.
